Topluma Dayalı Hizmet Modeli ile Sağlık Hizmet Kullanımın Desteklenmesi (2002-2006)

Şırnak

Şırnak İl Sağlık Müdürlüğü ve 23. Jan. Sınır Komutanlığı işbirliği ile sürdürülen Üreme Sağlığını Geliştirme çalışmaları 2002 yılından bu yana vakfımız tarafından desteklenmektedir. Bu çerçevede Şırnak’ta halk içinden seçilen ve eğitilen üç kadınildeki sağlık ekipleriyle işbirliği yaparak Şırnak merkez, ilçe ve köylerinde çalışmalarını sürdürmektedirler. 2002 yılında eğitilen 3276 kişiden 1724 ü etkili aile planlaması yöntemi uygular hale gelmiştir.

Düzce Kaynaşlı

Vakfımız, Düzce iline bağlı Kaynaşlı ilçesinden gelen talep üzerine, 1 Ağustos 2002 ile 30 Eylül 2003 tarihleri arasında anne-çocuk sağlığının ve aile planlaması yöntem kullanımının desteklendiği bir proje gerçekleştirmiştir.

Kaynaşlı Sağlık Gurup Başkanlığı’nın izleme merkezleri olarak seçildiği projede, Kaynaşlı Sağlık Ocağı, tıbbi destek gerektiren aile planlaması yöntemlerinin uygulanmasında, jinekolojik sorunların çözümünün birinci basamağı olarak kullanıldı. Cerrahi müdahale gerektiren yöntemlerin uygulanmasında ise Düzce Devlet Hastanesi destek sağlamıştır.

Sahada çalışan, önceden eğitilmiş 18 gönüllü, kullanıcıların ihtiyaçlarını belirlemenin yanı sıra aile planlaması konusunda bilgi vermek, ihtiyaç duyulduğunda başvuranların diğer alanlara sevk edilmesini sağlamak ve kontraseptif temini konularında görev aldılar. Ayrıca mevcut aile planlaması yöntem kullanıcılarına kontrol ziyaretleri yapmak ve dağıttığı kontraseptiflerin kayıtlarını tutarak değerlendirmesini de yapmak gönüllülerin aldığı sorumluluklar arasındaydı. Düzenli olarak yapılan toplantılarla bu kayıtlar incelenerek raporlar hazırlanmıştır.

Yapılan ev ziyaretleri sırasında gönüllüler üreme sağlığı danışmanlığı hizmeti de vermişlerdir. Elde edilen veriler doğrultusunda doğum öncesi ve sonrasındaki dönemlerde anne adaylarının sağlık ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla bir haberleşme ve sevk sistemi kurulmuştur.

Vakfımız, Düzce-Kaynaşlı’da gerçekleştirdiği bu projeyle öncelikle grubun üreme sağlığı konularında bilgilendirilmesini ve saha çalışanlarından yararlanarak ihtiyaçların karşılanmasını teşvik etmeyi hedeflemiştir. Üreme sağlığı ihtiyaçlarının karşılanabileceği gerekli altyapının hazırlanmasının amaçlandığı projeyle doğum kontrol yöntemi kullanıcılarıyla sağlık birimleri arasındaki ilişkilerin güçlenmesi de sağlanmaya çalışılmıştır. Uzun dönemde bu projenin gerçekleşmesi ile Kaynaşlı ilçe merkezi ile ona bağlı köylerdeki ailelerin değişen üreme taleplerine yanıt verecek aile planlaması bilgi ve hizmetlerinin sağlanması amaçlanmıştır.

Proje sonunda, bu bölgelerde yaşayan üreme çağındaki kadınların önemli bir bölümüne, kırsal alandaki 45 yaşından küçük her kadına üreme sağlığı konularında bilgi sunulmuş ve bu kadınların bin 576’sının jinekolojik şikayetleri sebebiyle sağlık ocağına başvurması sağlanmıştır. Kontrollerle birlikte proje dönemi içinde sağlık ocağını ziyaret eden kadın sayısı 2 bin 697 olarak belirlenmiştir.

Proje süresince 520 kadına rahim içi araç (RİA) uygulanmış, 28 kadın tüp ligasyonu yaptırmış, 45 kadın ise 3 aylık gebeliği önleyen iğneleri kullanmaya başlamıştır. Bunların yanı sıra 45 bin 550 adet kondom dağıtılmış, 911 aile kondomla tanıştırılmış, bunların 424’ü sürekli kullanıcı hale gelmiştir. 352 kadın, yeniden ya da ilk defa düzenli oral kontraseptif kullanmaya başlatılmıştır. Proje başlangıcında hedeflenen bin 500 yeni ve bin sürekli yöntem kullanıcısı hedefi aşılarak toplam yeni kullanıcı sayısı bin 956’yı bulmuştur. Böylece hedeflenenden yüzde 30 daha fazla bir rakama ulaşılmıştır. Bin 369’u bulan sürekli kullanıcı sayısı ile hedeflenen sayıdan yüzde 40 oranında hedef aşılmıştır.

İstanbul

Topluma dayalı hizmet projesinin amacı, düşük gelirli kent bölgelerinde yaşayan evli kadınlara, kendi yörelerinden seçilerek eğitilmiş kadınların yapacakları ev ziyaretleri ile üreme sağlığı ve aile planlaması konularında danışmanlık yapacak bir model geliştirmektir.

Büyük kentlere göç ederek genellikle gecekondu bölgelerine yerleşen insanların diğer altyapı hizmetleri gibi sağlık hizmetlerine ulaşmasında ve yararlanmasında da engeller vardır. Bu engeller;  hangi sağlık hizmetlerinin hangi kurumlardan alınabileceğinin bilinmemesi, yörede hizmet veren kuruluşların yeterince tanınmaması, üreme sağlığının iyileştirilmesi için yapılması gerekenleri bilmeme, hizmet kalitesinin düşüklüğü gibi faktörlerdir. Yine bu kesimlerde yaşayanların eğitim düzeyinin düşük olması yakından izlenip tercihen evlerinde eğitilmelerini de gerektirmiştir.  Bu engellerin kaldırılmasında, yöre halkından seçilip eğitilmiş kadınlardan yararlanılması, diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de hizmetin etkin kullanımına yol açmıştır.

1994 yılında Sağlık Bakanlığının Güvenli Annelik Programı içinde başlatılan bu çalışma, İstanbul’da seçilmiş üç bölgede (Fikirtepe, Küçükbakkalköy ve Güngören) kadınların üreme sağlığı bilgilerini ve hizmetlerden yararlanmalarını arttıracak çalışmalarla 1995 yılı boyunca devam ettirilmiştir.

Yapılan çalışmalarla 11,500 den fazla evli doğurgan çağdaki kadın ve çocukları ortalama dört kez ziyaret edilmiştir. 4,100 den fazla kadın yeni kullanıcı olarak bir modern aile planlaması yöntemi ile tanıştırılmış, bunların 2,695’i sürekli kullanıcı hale gelmiştir.

Bu çalışmanın en önemli yanı, toplumdan seçilen kadınların eğitilmeleri ve düşük bir harcama ile başarılı bir şekilde bu çalışmalarda yer almalarına dayanmasıdır. Ev ziyaretleri sırasında üreme sağlığı danışmanlığı verilirken önemli bilgiler de kaydedilmiştir. Kontraseptif dağıtımı yanında yine çalışma ile oluşturulan sevk sistemi  yörede yaşayanların doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası bakım ihtiyaçları için sağlık kurumlarından yararlanmalarını kolaylaştırmıştır. Yapılan çalışmalar böyle bir modelin son derece yararlı olduğunu ve yaygınlaştırıldığı taktirde halkın sağlık düzeyinde olumlu etkileri olacağını ortaya koymuştur.