CİNSEL HAKLAR/ ÜREME HAKLARI FARKINDALIK VE SAVUNUCULUK PROJESİ
Türkiye’de kadınların üreme sağlığını koruyucu tutum ve davranışlarını inceleyen çalışmalarda kadınların bu konuda yeterli bilgiye sahip olmadıkları ve sağlık davranışlarının istenen düzeyde olmadığı görülmüştür. Türkiye’de iç ve dış göç nedeni ile gecekondu bölgelerinde yaşayan halk, sağlık hizmetlerinden en az yararlanan nüfustur.
Kişilerin sağlık risklerini en aza indirmek, insan haklarını, kadının insan haklarını korumak ve geliştirmek, cinsel/üreme hak bilincini artırmakla mümkündür.
2003 yılında sağlıkta dönüşümle birlikte cinsel/üreme sağlığı hizmetlerinin verildiği AÇSAP (Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezleri) merkezleri kapatıldı/görevleri kısıtlandı. Sağlıkta dönüşümle bu hizmetlerin Aile Hekimliği sisteminden karşılanması beklenirken, Aile Hekimliği sisteminin yapısal-lojistik ve iş tanımları nedenleri ile hizmetler yeterli düzeyde verilemedi. 2010 yılından bu yana Türkiye genelinde illerde kontraseptif malzemeler kamuya ait sağlık merkezlerinde bulunmamaktadır.
2007 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından yaptırılan Van’ında içinde bulunduğu “Sağlık Arama Davranışı Araştırması” nda kadınların doğurganlık süreçlerinde hizmet almama nedenleri arasında kişilerin ”sağlık kuruluşlarıyla ilgili hizmet kalitesi ve hizmet sunumu için olumsuz düşünceleri, yanlış bilgiler, sağlık kuruluşlarında mahremiyete uyulmaması, uzun süreler beklenmesi, sağlık çalışanlarına karşı hoşnutsuzluk ve güvensizlik” gibi nedenler yer almaktadır. Van depremi sonrasında ilde yaptığımız çalışmalar kadın sağlığı, doğurganlık ve cinsel sağlıkla ilgili ihtiyaçların devam ettiğini, sosyo-kültürel nedenlerin ve dil etkeninin bölgede hizmete erişimi etkilediğini göstermiştir.
Turkiye’nin genelinde üreme sağlığı hizmetleri bölgesel eşitsizlik göstermektedir. Doğu ve Güneydoğu bölgeleri ile diğer bölgeler arasındaki fark hala büyüktür (TNSA, 2008). Bu hizmetlere ulaşım ve ilintili olarak hakların kullanımı sağlık sistemindeki dönüşümden de etkilenmektedir. Gaziantep ve Kilis illerinde 2012 yılında Suriyeli vatandaşların gelişi ile ildeki nüfus artış göstermesine karşın sağlık merkezi ve personeli-hizmetler- artış göstermemiştir. Farklı kültür ve sağlık profiline sahip doğurganlık hızları yüksek olan Suriyeli mülteciler gerek alt yapı yetersizliği-gerek kültür farklılığı gerekse dil farklılıkları ile yaşadıkları insan hakları ihlallerinin yanı sıra cinsel-üreme hak ihlallerini de yaşamaktadırlar.
Günümüzde yükselen muhafazakarlaşma, Kahire Konferansı kararlarının hayata tam geçirilmemesi, sağlık sisteminde neoliberal muhafazakar dönüşümle gelen gebelik sonlandırma ve doğum haklarında kısıtlama önerileri; gebeliğin sonlandırılması, sezaryen, doğum kontrol hizmeti sağlamada yasal olmayan kısıtlayıcı uygulamalar, üreme sağlığı hizmetlerine erişimde yaşanan sorunlar ve hak ihlallerinde artışlar gözlemlenmektedir.
Çalışmamız öncelikle kadınların ve gençlerin cinsel/üreme sağlığı hizmetlerine ulaşımını destekleyerek hak ihlallerini önlemeyi, toplumsal cinsiyet eşitliği temelinde savunuculuk faaliyetlerini içeren hak temelli bir projedir.
Amacımız; cinsel haklar/üreme hakları ile ilgili farkındalık ve bilinç geliştirmek, hizmet sunumunun (sağlık, yerel yönetim, kamu, sivil toplum kuruluşu…) hak temelli verilmesini desteklemektir.
Hedeflerimiz:
· İldeki cinsel/üreme hakları ile ilgili kurumlar arası paylaşımın yapılması.
· Kurumlar arası işbirliğini destekleyerek “cinsel/üreme hakları savunuculuk uygulama planı”nın oluşturulması.
· Cinsel haklar/üreme hakları ile ilgili kurumların ve kişilerin bilinçlendirilmesi için araçların geliştirilmesi.
· Sağlık personelinin cinsel haklara/üreme haklarına duyarlı ve saygılı bir yaklaşım benimsemeleri ve bu yaklaşımı hizmet sunumuna yansıtmalarını desteklemek.
· Yerel yönetimlerin ve sivil toplum kuruluşlarının çalışanlarının kurum personeline, kadınlara, gençlere ve erkeklere cinsel üreme hakları ile ilgili farkındalık çalışmaları yapabilme becerilerini kazandırmak.
· İlde bulunan tıp fakültesi ve sağlık meslek yüksek okulları işbirliği ile tıp/hemşirelik/ebelik intern öğrencilerinin cinsel haklar/üreme hakları konularında bilinç yükseltme, hizmet sunumuna yansıtılmasını sağlamak.
· Yerel yönetimlerin kadın-erkek eşitliği politikalarında cinsel/üreme hakları ile ilgili ifadelerin yer alması, kadın/gençlik çalışması yapan birimlerin hizmet sunumunda cinsel haklar/üreme hakları temelli çalışması.
· İlde bulunan sivil toplum kuruluşlarının cinsel haklar/üreme hakları konularında bilinç yükseltme, hizmet sunumuna yansıtılmasını sağlamak.
· Bölgede yaşayan, bölge halkı ile aynı dili ve kültürü paylaşan lider vasfındaki kadınların cinsel/üreme hakları savunuculuğunda rol almaları.
· Kadınların sağlık hizmet kullanımı talep bilincinin arttırılması.
· Toplumu cinsel haklar ve üreme hakları, hizmete erişim, yasal durum konusunda bilinçlendirmek, cinsel/üreme haklarının hayata geçmesi, korunması ve bilinirliği için basın yoluyla etki mekanizması oluşturmak.
· İlde üst düzeyde alınan kararlar arasına cinsel haklar, üreme hakları konularını yerleştirmek; çalışma grubu tarafından alınan kararların uygulamaya geçişinin kolaylaştırılması.
Bu kapsamda yürütücülüğünü üstlendiğimiz 1 yıl sürecek olan projemizin ilk çalıştayını 15 Ocak’ta Van’da, ikinci çalıştayımızı ise 22 Ocak’ta Gaziantep’te gerçekleştirdik. Çalıştaylarımız ve çalışmalarız Van, Gaziantep ve Kilis illerinde devam ediyor.